Specialistisch blok: Narratieve, oplossingsgerichte en dialogische toepassingen
Deze specialistische cursus past binnen de ruimere visie op (opleiding) systeemtherapie van Euthopia en de Jeugdzorgacademie en is bedoeld om ondermeer aan te sluiten bij de basisopleiding. Toch kan deze specialistische cursus ook als een aparte cursus aangeboden worden.
Deze module sluit nauw aan bij het tweede gedeelte van de algemene basisopleiding van Euthopia en de zogenaamde postmoderne stromingen. Deze stromingen richten zich sterk op de krachten van cliënten en gezinnen én op een goede samenwerking (vandaar ook de benaming ‘collaboratieve’ richtingen). Een zekere basiskennis van deze perspectieven is verondersteld, toch kan dit blok ook afzonderlijk aangeboden worden aan cursisten die 132 uur basis systeemtherapie elders hebben gevolgd. In dat geval zal er ook uitdrukkelijk aandacht besteed worden aan het overkoepelend theoretisch kader, zoals aangegeven in de eerste drie dagen van dit specialistisch gedeelte. Bedoeling is van eerst een overkoepelend theoretisch kader te schetsen en aandacht te besteden aan het sociaal constructionisme en het posmoderne paradigma, om vervolgens over te gaan tot mogelijke toepassingen in de praktijk, vanuit de volgende denkkaders: het collaboratieve en het reflecting team, het narratieve denkkader en toepassingen vanuit Trauma en verlies en rouw, het oplossingsgerichte denkkader, het dialogische gedachtegoed en aandacht voor feedbackgestuurd werken.
1) Algemene Visie op leren:
Hiervoor baseren we ons ondermeer op de zogenaamde leercyclus van Kolb:
Volgens Kolb is effectief of duurzaam leren het resultaat van het cyclisch doorlopen van een proces waarbij een viertal gedragingen op elkaar inhaken. Daarbij staan de leeractiviteiten centraal en niet de leerstofopbouw. In een latere fase ontwikkelde Prof. Dr. Korthagen de zogenoemde Reflectiecyclus van Korthagen naar analogie van Kolbs leercyclus.
Deze vier gedragingen zijn:
Concreet ervaren of ondervindend leren. Het opdoen van werkelijke ervaring met de realiteit staat hier centraal. Belangrijk hierbij is dat men zonder vooroordelen met een zeker inlevingsvermogen openstaat voor nieuwe ervaringen. Reflectief observeren of reflecterend leren. Nadenken over de waargenomen werkelijkheid. Terwijl een handeling gesteld wordt, wordt onze aandacht getrokken door allerlei bedoelde of niet-bedoelde effecten van de handeling. Hierop kunnen we reflecteren. Hiervoor moeten de ervaringen vanuit verschillende standpunten bekeken worden. Abstract conceptualiseren of conceptualiserend leren. Er wordt nagegaan in hoeverre de ervaringen en reflecties die samenhangen met deze éne handeling ook overeenkomen met de bevindingen die eerder zijn opgedaan. Zit er een rode draad in het verhaal? Kan er een algemene stelling besloten worden? Er wordt een hypothese geformuleerd die in de toekomst getoetst wordt. Actief experimenteren of experimenterend leren. Er wordt getoetst of de basisstelling - model of schema in de realiteit stand houdt. Dit gebeurt experimenteel door middel van nieuwe handelingen. Om dit te kunnen doen moet men in staat zijn beslissingen te nemen en die daadwerkelijk uit te voeren. De laatste stap leidt tot het opdoen van nieuwe ervaringen, reflecties en concepten zodat de leercyclus heel vlug, en steeds opnieuw rondgemaakt wordt.
De kernactiviteit van elk onderdeel van de cyclus komt samengevat neer op achtereenvolgens:
onderdompelen (waarneming) verhelderen (reflectie) verklaren (inzicht) toepassen (oefening in een andere context) waarbij eerst inductief en vervolgens deductief (van algemeen naar concreet) te werk gegaan wordt.
Wat betekent dit concreet naar de opleiding?
Dat we zoveel als mogelijk proberen aan te sluiten bij de concrete ervaring van de cursisten en door middel van concrete, praktijkgerichte oefeningen en casusmateriaal (videomateriaal) hen vertrouwd maken met algemene systeemconcepten, perspectieven, denkkaders en onderzoek. Dat we vervolgens verwachten en mee ondersteunen dat systemische begrippen en concepten kunnen toegepast worden in de concrete praktijk.
Of concreet toegepast:
- Leren door middel van waarnemen van videobanden, opleiders, rollenspelen,…
- herkennen van systemische fenomenen, communicatie en interactiepatronen binnen gezinsrelaties vanuit de verschillende theoretische hoofdstromingen
- kennis van het systeemdenken, de belangrijkste systeemtheoretische concepten, diverse theoretische stromingen en enkele belangrijke behandelingsmodellen
- toepassen en oefenen. Gedurende de cursus oefent de cursist zich in gespreksvoering, specifiek systemische diagnostische vaardigheden, het opstellen van systemische hypotheses, interview technieken en het aanzetten tot verandering door middel van systeemgerichte interventies.
2. OPZET
2.1UREN EN DATA
Er zijn in totaal 6 bijeenkomsten van 7 uur (= 42 uur).
De voorbereidingstijd zal per bijeenkomst enigszins verschillen afhankelijk van eventuele opdrachten en presentaties die bij toer buurt gedaan worden. Globaal zal voorbereiding in de vorm van literatuurstudie en het maken van (praktijk)opdrachten per dag ongeveer drie tot zes uur in beslag nemen
2.2INDELING MODULE
Huiswerk:
Alle cursisten hebben als huiswerk de literatuur gelezen en opdrachten gemaakt voorzover deze verbonden zijn aan de desbetreffende bijeenkomst.
Twee cursisten bereiden een creatief commentaar op de literatuur voor. Dit kan zijn; een leuke, leerzame opdracht, filmfragment, oefening, een spel etc
Twee cursisten brengen wekelijks een casus in op 1 A4, passend bij het thema van de bijeenkomst.
Deze opdrachten worden verder specifieker uitgewerkt en uitgelegd in het draaiboek.
Opzet bijeenkomst:
Elke bijeenkomst begint met een presentatie van twee cursisten.
Daarna is er ruimte voor vragen over en verheldering van de gelezen literatuur
De eventuele opdrachten worden getoond en besproken.
Vaardigheden worden geoefend door middel van rollenspel zo veel mogelijk aan de hand van door de cursisten ingebrachte casussen.
Video’s worden getoond om bekende en minder bekende therapeuten aan het werk te zien.
2.3. LEERDOELEN
1. Kennis van de verschillende postmoderne perspectieven, de narratieve, oplossingsgerichte en dialogische benadering
2. Goede integratie van de basisattitude van de therapeut in de manier van therapie doen: aansluiten, ruimte maken voor de verhalen van de cliënten en gezinnen, ook hebben voor interacties, goede vragen stellen, benutten drie tijdsdimensies
3. Toepassen van verschillende interventies uit de narratieve, oplossingsgerichte en dialogische benaderingen.
4. Op een wetenschappelijk verantwoorde manier een integratie realiseren van de eigen therapeutische stijl, de basisattitude, theoretische concepten, praktische toepassingen en het bewust gebruik maken van feedback in de systemische alliantie
2.4. LITERATUUR
De artikels, aangeduid in dit draaiboek, worden voor het merendeel verstrekt door de Jeugdzorgacademie en zijn verplichte literatuur.
Iedereen ontvangt ook een literatuurlijst met nuttige literatuur (zie onderaan).
2.5. EVALUATIE
Elke dag wordt telkens geëvalueerd adhv een vragenlijst (gebaseerd op deze van Scott Miller). Op deze manier wordt met rechtstreekse feedback gewerkt van uit de groep.
De basiscursus wordt bovendien halverwege mondeling geëvalueerd en aan het eind van de module met standaard formulieren
3. BEOORDELING
3.1.TOETS
Tijdens de bijeenkomsten wordt aan de cursisten expliciet feedback gegeven wat betreft hun vaardigheden en participatie. Elke bijeenkomst (vanaf dag 2) begint met een presentatie van drie cursisten waarmee de cursisten hun creativiteit en inzet kunnen tonen.
De beoordeling vindt op het einde plaats aan de hand van hun eindwerk. Hierbij wordt getoetst of ze de basis, zoals verworven tijdens de eerste zes dagen, op een zinvolle manier kan geïntegreerd worden in hun eindwerk, waar het gaat om meer specifieke toepassingen uit de eigen praktijk. Concreet betekent dit dat cursisten een verslag schrijven over hoe ze zelf te werk gaan in hun praktijk, met bijzondere aandacht voor 1. Zichzelf, de basisattitude, 2. Concrete praktijk en toepassingen uit de cursus 3. Theoretische reflecties over de praktijk.