Inhoud
Deze eerste 22 dagen van de opleiding tot systeemtherapeut bestaat uit een basiscursus van 10 lesdagen en een verdiepingscursus van 12 dagen.
Basiscursus
Dit is het deel waarin de cursist theorie en vaardigheden leert, ervaring opdoet en daarop reflecteren kan. Gedurende de basiscursus leert de deelnemer over systeemtheorie en toepassingen ervan in het werken met netwerken, families, gezinnen, partnerrelaties en individuen. We gaan uit van een systeem, als eenheid van verschillen, dat zinvol overleven wil in omringende systemen.
Het streven is dat de cursist na het volgen van de basiscursus:
- Kennis heeft van belangrijke systemische concepten en begrippen
- Kennis heeft van belangrijke perspectieven in de systemische gezins- en relatietherapie
- Geoefend heeft met systemische gespreksvaardigheden
- In staat is gezinsonderzoek te doen en overeenstemming te vinden m.b.t. hypothesen of een gezamenlijk verhaal.
- In staat is enkele systemische interventies/werkwijzen toe te passen in gesprek met netwerken, families, gezinnen, partnerrelaties
- Besef heeft over hoe ‘de persoon van de therapeut’ onderdeel is van het therapeutisch proces
- Kan reflecteren op eigen handelen op basis van verkregen feedback over de samenwerking en ontwikkelingen in therapie.
Het programma bestaat uit de volgende 10 lesdagen/ thema’s:
- Systeemtheorie: Gehelen van verschillende interacterende delen, ontwikkelingsprocessen van zelforganisatie en co-evolutie
- Het eerste gesprek, invoegen, meervoudige partijdigheid en meerstemmigheid
- Verticale patronen; cultuur, maatschappij en familiegeschiedenis
- Horizontale patronen; gezinsontwikkeling, communicatie en naarmate-cirkels
- De structurele benadering. Invoegen, enactments en herstructureren
- Affectieve klimaat; hechting, verbondenheid versus differentiatie
- Verhaal en betekenisgeving; maatschappelijke, culturele, sociale discoursen, dunne en rijke verhalen
- Systeemonderzoek: Gezinsonderzoek, netwerkanalyse en rapportage
- Systemische interventies/ vragen: Inhoud, Proces, Generatief, Meta-communicatie
- De persoon van de therapeut
Verdiepingscursus (inclusief 2 dagen wetenschappelijk deel)
In de basiscursus kwamen in eerste instantie de basisbegrippen en bouwstenen van de systeemtherapie aan bod. Tijdens de verdieping komen ook meer recente stromingen uit de systeemtherapie aan bod, zoals de collaboratieve taalbenadering, de narratieve richting, werken met reflecting teams en de dialogische benadering. Deze passen binnen de zogenaamde ˜postmoderne stromingen’ of perspectieven die zich hebben laten inspireren door het sociaal constructionisme. Ook het hechtingsperspectief komt aan bod.
Thema's die hierbij aan bod komen:
- Het Postmoderne paradigma, sociaal constructionisme en de kunst van de dialoog
- De op samenwerken en taal georiënteerde benadering
- Het narratieve paradigma
- Meerstemmigheid, reflectieteam en de open dialoog
- Integratie van postmoderne perspectieven, non-verbale diversiteit in cultuur en gender
- Gehechtheidsperspectief en systeemtherapie
- Verlies, rouw en overgangsrituelen
- Partnerschap, partner &relatietherapie en van partnerschap naar ouderschap
- Partnerrelatie - specifieke thema's
- Echtscheiding en nieuw samengestelde gezinnen
Leerdoelen basisdeel (eerste 10 dagen)
- Deelnemers kunnen reflecteren op normale gezinsprocessen
- Deelnemers kunnen reflecteren op de rol van gender, cultuur en sociale klasse. Zij zijn bewust van hun eigen (voor) oordelen.
- Deelnemers beheersen de basisideeën uit de systeemtherapie: van individu naar systeem, van lineair naar circulair, van eenheid naar diversiteit, van causaliteit naar perspectiefdenken.
- Deelnemers zijn in staat de verschillende perspectieven in de systeemtherapie te onderscheiden en juist toe te passen op casuïstiek.
- Deelnemers beheersen non-specifieke therapeutische vaardigheden zoals contact maken, de samenwerking aangaan, nieuwsgierigheid, reflexiviteit, communiceren (verbaal/non-verbaal).
- Deelnemers beheersen de nodige vaardigheden om systeemgericht te werken, zoals circulaire hypothesen formuleren en toetsen, circulair vragen stellen, gezinstaxatie, onderscheid inhoud- betrekking.
- Deelnemers hebben kennis over en beheersen vaardigheden passend bij het communicatief perspectief.
- Deelnemers hebben kennis over en beheersen vaardigheden passend bij het structureel perspectief.
- Deelnemers hebben kennis het contextuele denken, het gezinsfasenmodel, de levenscyclus van een gezin en beheersen de vaardigheden om met gezinnen vanuit dit perspectief te werken, zoals het maken van een genogram etc.
- De deelnemers hebben kennis en vaardigheden voor het toepassen van het ervaringsgericht perspectief. Zoals het gebruik van de taal van beelden, symbolen en metaforen, mythen, non- verbale interventies.
Leerdoelen verdiepingsdeel (laatste 12 dagen)
- Kennis van bronnen die inspireerden tot het hervormen van de systeemtherapie.
- Kunnen vragen naar een bredere context van betekenis, discoursen.
- Oefenen met het toepassen van deconstructie en differentie zoals bij linquagram
- Het ‘zelf’ kunnen opvatten als een sociaal construct.
- Hoe maakt men circulair vragen eigen zonder spontaniteit te verliezen
- Reflectie op wat het circulair interview bij ieder oproept wanneer je op die specifieke wijze wordt geïnterviewd.
- Wat roept dit paradigma op bij de persoon van de therapeut
- Verlegging van klemtoon van expert in o.m. technieken naar expertise in dialoog
- Leren spelen met taal
- Leren kijken vanuit verscheidene perspectieven
- Inoefenen van postmoderne therapeutische houding
- Stilstaan bij de eigen ethische positie en hoe zowel de ethiek van de cliënt als van onszelf de therapeutische relatie kan beïnvloeden
Werkwijze, studiebelasting en toetsing
Werkwijze
De lessen zijn als volgt opgebouwd. Wij starten elke les met een rondje over ontwikkelingen na aanvang van de cursus. Cursisten bereiden in groepjes de lesdagen over de perspectieven voor en presenteren dat. Er volgt theoretische uitleg, meestal geïllustreerd aan de hand van filmfragmenten. Na de pauze is er een ervaringsgerichte oefening en rollenspel. Bij afsluiting reflecteren de cursisten op de dag en nemen zij zich voor iets te observeren of uitproberen in de eigen praktijk
De cursisten krijgen video-beelden te zien, er wordt gewerkt met rollenspellen, er worden analyses gemaakt van systematische fenomenen zoals communicatie en interactiepatronen binnen gezinsrelaties vanuit de verschillende theoretische hoofdstromingen. De opleiders zullen uiteraard ook kennis overdragen van het systeemdenken, de belangrijkste systeemtheoretische concepten, diverse theoretische stromingen en enkele belangrijke behandelingsmodellen zullen besproken worden en tot slot oefent de cursist zich in gespreksvoering, specifiek systemische diagnostische vaardigheden, het opstellen van systemische hypotheses, interview technieken en het aanzetten tot verandering door middel van systeemgerichte interventies.
De cursus beantwoordt ook aan de normen van de Nederlandse Vereniging voor relatie-en gezinstherapie, de NVRG
Studiebelasting
Ongeveer 4 uur per studiedag.
Toetsing eerste deel:
Breng een schriftelijke casusbeschrijving in passend bij een van de thema’s van de bijeenkomsten. Daarnaast maken de cursisten de laatste bijeenkomst een schriftelijke eindtoets waarbij de geleerde begrippen getoetst worden.
Toetsing tweede deel:
De eindopdracht is een tekstanalyse maken. Cursisten analyseren een wetenschappelijke tekst en laten zien dat zij in staat zijn te zien wat voor soort onderzoek dit is en deze een plek te geven binnen het scala van andere soorten onderzoeken. Er wordt gekeken of zij een juiste interpretatie van dit wetenschappelijke teksten kunnen geven.
Zelf aan te schaffen literatuur
- Rober, P. (2017) Samen in gezinstherapie. Over afstemming en dialoog in de gezinstherapeutische praktijk. Kalmthout. Pelkmans Pro
- Van Lawick, J., Savenije, A. (2014). Handboek Systeemtherapie. Utrecht: De Tijdstroom.
- Wegen Naar Herverbinding (Interactie Academie (2015)
- Savenije, A. , van Lawick, J., & Reijmers, E. (red.) (2014). Handboek Systeemtherapie. Utrecht: de Tijdstroom.
Toelatingseisen
Gedragswetenschappers (psycholoog, orthopedagoog)